Ông Phạm Trọng Thanh, Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, cho rằng, câu chuyện về Bà chúa Cột cờ là một trong những di sản tâm linh và văn hóa của thành phố. 

Theo lời kể của ông Thanh, bà Nguyễn Thị Trinh là con gái của Vệ úy Nguyễn Kế Hưng, người được giao trọng trách coi kho lương thực, khí giới quân dụng của thành Nam Định vào những năm 1870. 

Nguyễn Thị Trinh được cha dạy chữ từ nhỏ. Dần dần, thấy con gái yêu thích cả võ thuật nên người cha dạy con các bài quyền, đường dao để phòng thân. Dần dần, Nguyễn Thị Trinh đảm nhiệm chức giám thương thay cha.

Cuối năm 1873, quân Pháp tấn công thành Nam Định.

Tại khu quân lương, tiếng súng, đạn mỗi lúc một rõ dần. Tiểu thư Nguyễn Thị Trinh cùng đội trưởng Trần Dũng chia làm 2 ngả, cho quân cầm vũ khí chốt chặt các cửa ra vào nhà kho. 

Vệ úy Nguyễn Kế Hưng cùng 2 người lính lên tầng chót Cột cờ nhìn bao quát toàn bộ trận chiến. Đại bác nhắm vào cổng thành, đạn bay tứ phía dồn đuổi quân ta. Các dinh thất bị chiếm đóng. 

Cột cờ bị vây ráp, lính Pháp chĩa súng lên tầng cao xả đạn. Vệ úy Nguyễn Kế Hưng trúng đạn. Giặc từ hai phía uy hiếp quân ta. Từng người lính bị bắn hạ khi xông ra giáp chiến. 

Nghe tin cha bị thương, Cột cờ thất thủ, tiểu thư Nguyễn Thị Trinh lệnh cho quân đi giải vây. Nhưng chưa kịp cứu cha thì nàng bị giặc Pháp hạ gục bằng đạn súng. 

Thành Nam Định thất thủ vào giờ Mùi ngày 21/10 năm Quý Dậu (tức 11/12/1873). Hơn 100 người đã hi sinh trong trận chiến giữ thành.

Sáng hôm sau, thi thể bà Nguyễn Thị Trinh được tìm thấy ngay dưới chân Cột cờ nên người dân quyết định chôn bà ở nơi đây, sát lùm cây phía đông Cột cờ.

Bà tử trận khi mới tròn 21 xuân xanh.

Ngay sau ngày quân Pháp rút chạy khỏi Nam Định (10/1/1874), vua Tự Đức xét công lao, phong tặng những người tiết nghĩa. Tiểu thư Nguyễn Thị Trinh được phong “Giám thương công chúa” (hay còn gọi là Công chúa coi kho). 

Nhân dân thành Nam xây miếu thờ người liệt nữ bên cạnh Cột cờ. Năm 1972, Cột cờ bị tên lửa Mỹ phá sập. Đến năm 1977, Cột cờ được xây dựng lại, phục nguyên tầm vóc uy nghi như thuở nào. 

Đến nay, Giám thương công chúa được thờ ngay dưới tầng bệ của Cột cờ. Tại đây vẫn còn giữ nguyên các hoành phi, câu đối ca ngợi công lao của bà. 

Cứ đến rằm, mùng 1 hằng tháng, người dân Nam Định lại ra đây dâng hương, phần tưởng nhớ công lao của bà hơn trăm năm trước, phần để bày tỏ những ước nguyện, mong cầu cho gia đình, bản thân. 

Ông Phạm Trọng Thanh cho biết, xét về mặt tâm linh, vì là người coi kho nên bà Nguyễn Thị Trinh được người dân “tín nhiệm” khi có những mong cầu về tiền tài, của cải. 

Ông Nguyễn Văn Thư, nguyên Giám đốc Bảo tàng tỉnh Nam Định - nơi Cột cờ đang nằm trong khuôn viên - cho biết, Cột cờ Nam Định được xây dựng từ thời nhà Nguyễn. Hai lần Pháp đánh thành Nam Định vào năm 1873 và 1883 đều đặt mục tiêu phải chiếm Cột cờ trước.

Trước lợi thế về con người cũng như vũ khí của quân Pháp, các tướng lĩnh bảo vệ Cột cờ bị rơi vào thế lâm nguy. Con gái vệ uý coi kho lương của thành Nam lúc đó mới ngoài 20 tuổi đã đem một đội quân đánh giải vây cho quân ta, nhưng vì uy thế quân Pháp quá mạnh, bà hi sinh ngay tại Cột cờ. 

Sau 3 ngày, nhân dân an táng bà ngay tại đó. Sau khi bà mất, vua Tự Đức phong bà là Công chúa Giám thương. Vua Thành Thái ban cho bà là Tiết liệt anh phong. Nhân dân Thành Nam suy tôn bà là Bản Cảnh Thành hoàng và hiện nay bà vẫn được thờ ở Kỳ đài. 

Nhạc trưởng Đồng Quang Vinh và nghệ sĩ piano Claire Shuangshuang Mo về Việt Nam từ năm 2013, chính thức thành lập dàn nhạc riêng từ 2014. Thời gian đầu, họ đối mặt với nhiều khó khăn nhưng chính người vợ nước ngoài đã thuyết phục Đồng Quang Vinh ở lại Việt Nam.

VietNamNet đã có cuộc trò chuyện với cặp vợ chồng nghệ sĩ này trong lúc họ cùng dàn nhạc bận rộn ngày đêm với các chương trình biểu diễn và hoạt động ngoại giao văn hóa dày đặc.

Nhiều đêm mất ngủ, có ý định quay lại Trung Quốc làm việc nhiều lần 

- Thời gian đầu khi về Việt Nam với chị hẳn là đáng nhớ?

Claire:Khi đến Việt Nam tôi mới ra trường, nhiều thứ chưa biết làm hoặc không rõ bắt đầu từ đâu. Rất nhiều nét văn hóa ở đây khác với Trung Quốc. Nhưng giờ thì tôi hoàn toàn không có gì bỡ ngỡ nữa. 

- Có bao giờ chị nhớ nhà và muốn quay về Thượng Hải?

Claire: Đó là thời gian đầu vì công việc của tôi ở Việt Nam thì ít và thu nhập thấp. Trước đó ở Thượng Hải tôi dạy piano còn anh Vinh đi tập với dàn nhạc và chỉ huy. Thu nhập của chúng tôi ở Thượng Hải lúc còn là sinh viên khá ổn định, không bao giờ phải xin tiền của bố mẹ. Về Việt Nam, phải sửa nhà nên chúng tôi dùng hết số tiền đã tiết kiệm được. Và công cuộc tìm việc bắt đầu...

Năm đầu tiên, cả hai ít việc, không kiếm được đủ tiền. Hai vợ chồng thậm chí có lần phải mượn 20 triệu đồng của bạn. Tình hình không giống với câu anh Vinh hứa với tôi trước khi về Việt Nam: “Em yên tâm! Anh chắc chắn sẽ nổi tiếng. Em chỉ cần ở nhà làm việc nội trợ thôi”. 

6 tháng đầu hai vợ chồng rất khó khăn. Anh Vinh làm một số việc ở cơ quan nhà nước nhưng lương không cao, cuối cùng tôi phải đi tìm học sinh để dạy piano. Đó cũng là lý do khiến hai vợ chồng phải thành lập dàn nhạc riêng. Vì chưa ai mời mình nên chúng tôi phải tạo nên một tập thể có sản phẩm mới để chứng minh bản thân. 

-  Nhạc trưởng Đồng Quang Vinh chắc cũng gặp sức ép lớn trong thời gian đầu mới đưa vợ về Việt Nam? 

Đồng Quang Vinh:Vì đã hứa với cô ấy như vậy nên lúc nào tôi cũng lo nơm nớp. Bởi mình phải có trách nhiệm khi đưa người ta sang Việt Nam. Điều lo sợ nhất là bạn ấy thấy thực tế quá khác so với những gì hình dung, lời nói và hành động không đồng nhất. Trong khi trước đó ở Thượng Hải, thu nhập của tôi cao và ổn định, mọi người muốn tôi ở lại.

Trung Quốc là nơi trả thù lao cho nghệ sĩ và dàn nhạc ở top cao nhất thế giới. Đó là lý do khiến tôi dao động và thay đổi quyết định đi hay ở đến 4-5 lần. Có lúc tự hỏi: "Hay là quay lại nhỉ?".

Nhiều đêm tôi mất ngủ, nghĩ rằng nếu mình đi thì bố mẹ có tuổi sẽ thế nào? Thêm nữa, tôi đi học cũng do Nhà nước cử đi mà không về phục vụ quê hương thì không ổn, nhưng về rồi thu nhập quá thấp. Cuối cùng, chính vợ khuyên tôi ở lại Việt Nam.

Claire: Hai vợ chồng quyết định ở Việt Nam vì dàn nhạc đang rất hứng khởi với các bài phối mới của anh Vinh. Nửa năm đầu, dàn nhạc tập 3 buổi mỗi tuần, từ trưa đến chiều tại nhà tôi, ai cũng hăng say. Nếu chúng tôi về Trung Quốc sẽ bỏ phí dàn nhạc và tiếc cho các bạn trong khi Thượng Hải thiếu anh Vinh cũng không sao (cười).

Chúng tôi có thể mang cả dàn nhạc tre nứa sang bên đó phát triển nhưng tôi nghĩ không nên, bởi phải bắt đầu từ Việt Nam trước rồi mới mang ra nước ngoài giao lưu. Dàn nhạc ra mắt tháng 1/2014 tại ĐSQ Nhật Bản ở Việt Nam. Họ rất thích màn trình diễn của chúng tôi, điều đó khiến cả dàn nhạc có nhiều niềm tin.

- Dàn nhạc thành lập bao lâu thì anh chị cảm nhận được hướng đi của mình đã thành công?

Claire:Ngay từ đầu tôi đã tự tin rằng mình sẽ thành công. Tôi quan sát ở Việt Nam không có nhiều dàn nhạc truyền thống như Sức Sống Mới,làm sao để người nước ngoài ai nghe cũng thấy thích. Vì lúc ấy mình chưa biết nói tiếng Việt và không nắm rõ gu của khán giả Việt nên tôi có kế hoạch sẽ phát triển từ cộng đồng người nước ngoài. Dần dần, chúng tôi tham gia nhiều hoạt động ngoại giao và được khán giả Việt Nam để ý.  

Đồng Quang Vinh: Tôi viết lại các tác phẩm cho dàn nhạc dân tộc, có thể là nhạc nước ngoài, có thể là dân ca và được đón nhận. Sự khác biệt của chúng tôi là dàn dựng những tác phẩm mới theo phong cách riêng để mỗi lần biểu diễn không phải làm đi làm lại mất thời gian. Đó cũng là cách đưa dàn nhạc đi xa. 

Đồng Quang Vinh: Bà xã không thể thiếu trong sự nghiệp của tôi

- Ý tưởng thành lập dàn nhạc 'Sức Sống Mới' bắt đầu từ ai?

Claire: Trước đây anh Vinh có một ban nhạc gia đình. Khi về Việt Nam, tôi không muốn áp đặt bố mẹ anh Vinh phải làm thế này thế kia, phải tập 3 tiếng mỗi ngày. Làm con dâu như thế thì sợ quá! Còn với các bạn trẻ, tôi có thể yêu cầu họ tập 6 tiếng mỗi ngày như mình tập piano lúc bé. Và anh Vinh có thể viết nhạc phức tạp hơn vì mọi người sẽ hoàn thành theo ý của anh ấy. Chúng tôi đặt tên Sức Sống Mới cho dàn nhạc này, vì cả người sáng lập, người tham gia, người xem và nghe đều cảm thấy được một sức sống mới.

Đồng Quang Vinh (quay sang vợ nói):Bạn này là người không thể thiếu trong sự nghiệp của tôi. Một người tuyệt vời và cũng tạo cho tôi rất nhiều áp lực.  

- Hai người có bị va đập quan điểm khi bắt tay làm dàn nhạc?

Đồng Quang Vinh: Không nhiều lắm! Chủ yếu ở vấn đề chọn bài hay tìm chủ đề, phương hướng. Vấn đề chính là do đặc trưng nghề nghiệp. Claire học sáng tác còn tôi học chỉ huy. Bạn ấy luôn muốn làm những cái mới, còn tôi lại thích cover lại các tác phẩm. Hai vợ chồng trước đây hay tranh cãi nhưng giờ dung hòa được một số quan điểm trái chiều. Chúng tôi thống nhất hướng đi cho dàn nhạc, dành phần tương đối lớn cho khán giả Việt, tiếp đó lần lượt cài những cái mới vào. 

Cuối năm 2022, chúng tôi nhận được lời mời tham gia chương trình Xuân quê hương dành riêng cho kiều bào phát sóng trên VTV. Từ đó, tôi mới nghĩ đến việc tìm thêm thành viên, không ngờ nhiều bạn trẻ trong Học viện Âm nhạc Quốc gia sẵn sàng tham gia. 

Tôi không nghĩ sẽ duy trì được quy mô dàn nhạc như vậy vì vấn đề lớn nhất vẫn là cần bài mới. Viết bài cho dàn nhạc khoảng 10 người trở lại thì tôi đã mệt lắm rồi, viết cho 40 người là vấn đề khác. Vậy là tôi thử viết. Không ngờ từ tháng 1/2023, khi Xuân quê hương diễn ra, Bộ Ngoại giao và nhiều đơn đặt hàng bắt đầu đến. Càng làm thì càng lên dần số lượng bài mới, còn các bạn trong dàn nhạc thì rất hưởng ứng.

Chúng tôi phải tổ chức rất nhiều cuộc thi tuyển thành viên mới và mỗi lần như vậy thì mọi người đến xếp hàng chật kín khán phòng. Tôi nhận ra với các chương trình như Điều còn mãi, họ sẽ không bao giờ làm việc với các dàn nhạc nhỏ mà phải lựa chọn dàn nhạc giao hưởng hoành tráng. Tôi hiểu ra, khi làm cái gì đủ lớn và đủ tốt thì ảnh hưởng sẽ tốt hơn.

- Tức là tới đầu năm 2023 anh mới thở phào vì lời hứa với vợ 10 năm trước khi đón cô ấy về Việt Nam đã thành hiện thực?

Claire: Đúng vậy! Dàn nhạc dân tộc là ước mơ của anh Vinh. Trước khi về, anh Vinh luôn kỳ vọng sẽ thành lập một dàn nhạc dân tộc phát triển như ở Trung Quốc. Anh Vinh làm việc với không ít dàn nhạc, chỉ huy giao hưởng nhiều nhưng chỉ huy dàn nhạc dân tộc thì không có mấy. Do đó, anh ấy quyết định sẽ không chờ nữa mà thành lập dàn nhạc riêng. Đến giờ phút này tôi thấy Sức Sống Mớiquá giỏi vì không hề có tài trợ mà vẫn vận hành được 10 năm.

Đồng Quang Vinh:Chúng tôi có lẽ là dàn nhạc lớn mà tập luyện ít nhất Việt Nam. Tôi là người mất thời gian nhất vì phải ra bài mới, note ký hiệu thật kỹ. Đây là phương thức hoạt động của những dàn nhạc giao hưởng hàng đầu thế giới.

Khi ở Thượng Hải tôi thấy Dàn nhạc Chicago vừa từ sân bay về chỉ cần 1 tiếng để chạy thử chương trình cho tối diễn. Có dàn nhạc đưa bài và đánh được luôn. Chúng tôi luôn chọn những người có kỹ thuật tốt, bài cũng phải 'ngon' để cứ chạy là khớp. Với cách làm như vậy mọi người sẽ không thấy mệt mỏi hay than phiền phải bỏ việc này việc kia để tập. Dàn nhạc chỉ tập với nhau duy nhất 1 buổi/tuần là diễn.    

- Đã biểu diễn rất nhiều cho các nguyên thủ quốc gia hay những nhân vật quan trọng của thế giới, có kỷ niệm nào đặc biệt trong quá trình chuẩn bị chương trình mà anh chị nhớ nhất?

Đồng Quang Vinh: Khi thực hiện chương trình biểu diễn chào mừng Tim Cook - CEO Apple, tôi khá hồi hộp vì đây toàn là tinh hoa của Mỹ và thế giới. Họ đã đi khắp nơi, không gì là không biết và những cái đã xem đều là những thứ đỉnh nhất nên phải chọn tác phẩm sao cho họ thấy không chỉ là bài quen mà phải thể hiện ở tầm khác.

Cuối cùng chúng tôi chọn những tác phẩm quen thuộc nhưng dễ nghe như nhạc phim Nhiệm vụ bất khả thi, bài Jai Ho trong phim Triệu phú ổ chuột.Thủ tướng mong muốn quảng bá văn hoá Việt cho họ biết nhưng làm thế nào để các yếu tố đó hoà hợp mà không bị vênh, nghe dân ca Việt Nam làm sao mà thấy văn hoá của họ trong đó và phải bất ngờ nữa.

Tôi nghĩ ra màn chào đón Tim Cook bằng chùm nhạc chuông của iPhone vô cùng quen thuộc. Tôi tập hợp nhạc chuông phối với sáo trúc, đàn tam thập lục. Khi dàn nhạc bắt đầu chơi, lúc đầu khán giả nghĩ ai bật chuông điện thoại mà bất lịch sự thế, rồi thấy âm thanh rất khác vang lên khắp khán phòng đến từ nhạc cụ Việt Nam. Những vị khách VIP "ồ, á ố" và vội lấy máy lên chụp, thích thú khi nhạc cụ Việt Nam thể hiện văn hoá của họ hay thế! Tôi muốn họ thấy âm nhạc Việt Nam sáng tạo còn chúng ta thì hiếu khách.

Đồng Quang Vinh kể hậu trường chương trình chào mừng Tim Cook - CEO Apple tại Việt Nam:

Ảnh: NVCC
Bài 2: Nữ nghệ sĩ Trung Quốc yêu nhạc trưởng người Việt 7 năm mới cưới và chuyện làm dâu thú vị

Nghệ nhân nhân dân Nguyễn Phú Đẹ sinh năm 1923 tại huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương trong một gia đình có truyền thống đàn hát. Cha của cụ là một tay đàn có tiếng, còn mẹ là một ca nương. Theo gia phả ghi chép lại thì cụ là đời thứ sáu trong gia đình nối nghiệp ca trù. Cùng với anh trai của mình là Nguyễn Phú Đọ, cụ Đẹ đã được truyền dạy ngón đàn đáy dưới sự hướng dẫn trực tiếp của ông nội Nguyễn Phú Tằng và cha Nguyễn Phú Quỳnh. Năm 12 tuổi, cụ Đẹ đã biết cách biểu diễn bài bản để tự mưu sinh.

Năm 2009, khi ca trù được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp, cụ Nguyễn Phú Đẹ đã tham gia vào nhiều hoạt động truyền dạy đàn. Người trong giới nghiên cứu và thực hành ca trù gọi cụ là “đệ nhất danh cầm” bởi cụ là người duy nhất biết và gìn giữ được những lối diễn cổ của ca trù.

Tình Lê

'Đệ nhất danh cầm' Nguyễn Phú Đẹ được phong tặng Nghệ nhân nhân dân

“Đệ nhất danh cầm” Nguyễn Phú Đẹ được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân nhân dân đợt 1.

Cũng trong những chuyến thiện nguyện đó, chị Thảo nhận thấy rất nhiều điểm trường ở vùng sâu vùng xa không có tủ thuốc y tế. Khi có vấn đề về sức khoẻ, các thầy cô giáo lại lặn lội hàng chục ki lô mét để đến các điểm trường chính hoặc đến trạm y tế để xin thuốc. Chứng kiến những hình ảnh này khiến Thảo không khỏi chạnh lòng.

“Tôi tự hỏi tại sao những điều giản đơn như thuốc men lại trở thành điều xa xỉ đối với các em? Điều đó thôi thúc tôi phải hành động, phải làm gì đó để thay đổi thực trạng này”, chị tâm sự.

Với tâm huyết trong ngành y dược và tình yêu với trẻ nhỏ, chị Thảo đã cùng Công ty cổ phần Techmedcom khởi động dự án “Tủ thuốc cho em - Ngàn tủ thuốc, Triệu trái tim” với mong muốn mang hàng ngàn tủ thuốc tới các điểm trường mầm non và tiểu học khó khăn ở vùng cao. "Tủ thuốc cho em không chỉ cung cấp những dược phẩm và trang thiết bị y tế thiết yếu, mà còn là mang đến niềm tin và hy vọng vào một tương lai tươi sáng hơn cho các em nhỏ”, chị nói.

Ngày 24/5, dự án Tủ thuốc cho Em" ra mắt, có sự góp mặt của BS. Mai Xuân Phương - Nguyên Phó vụ trưởng Vụ Truyền thông và Giáo dục, Bộ Y Tế cùng đại diện các thầy cô giáo tại các điểm trường mầm non, tiểu học đã được trao tặng tủ thuốc cùng các công ty dược lớn tại Việt Nam.

Dự án đã triển khai từ tháng 4 tại Hà Giang với 20 tủ thuốc được đặt tại các điểm trường mầm non, tiểu học, sau đó sẽ tiếp tục triển khai sang các tỉnh thành khác. Theo Công ty cổ phần Techmedcom, hơn 200 điểm trường đã đăng ký nhận tủ thuốc. Dự kiến trong năm 2024, 300 tủ thuốc sẽ được đưa đến các điểm trường; năm 2025 số lượng là 700 tủ.

Hành trình mang 1.000 hay nhiều hơn nữa tủ thuốc đến với các điểm trường vùng cao, vùng xa chắc chắn còn nhiều khó khăn nhưng với sự đồng hành, sẻ chia của những trái tim nhân ái thì "Tủ thuốc cho em" không chỉ là một dự án,  một hành trình của cô gái nhỏ bé Nguyễn Thu Thảo mà của tất cả những tấm lòng thiện nguyện.

Đậu Linh